Το The Europe Challenge είναι ένα ετήσιο πρόγραμμα που συγκεντρώνει ομάδες από Βιβλιοθήκες και κοινότητες σε όλη την Ευρώπη με στόχο να αντιμετωπίσουν την κοινωνική απομόνωση, την ανισότητα, την παραπληροφόρηση, την κλιματική κρίση και άλλες τοπικές προκλήσεις. Αναπτύσσει, διαμοιράζει και υλοποιεί δημιουργικές λύσεις με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Ιδρύματος και των συνεργατών του. Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί ένα μοναδικό, αναπτυσσόμενο δίκτυο ευρωπαϊκών βιβλιοθηκών που συνεργάζονται για την ενίσχυση της δημοκρατικής συμμετοχής και της κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευημερίας μέσω τοπικών αλλαγών που καθοδηγούνται από τους ίδιους τους πολίτες.
Γίνε εσύ η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο!
Μαχάτμα Γκάντι
Το Βιβλιοδρόμιο συμμετείχε στο The Europe Challenge 2024 μαζί με άλλες 54 Βιβλιοθήκες από όλη την Ευρώπη, την Αλβανία, το Βέλγιο, την Κροατία, την Τσεχία, τη Γαλλία, τη Γεωργία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Ολλανδία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σερβία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία, την Ισπανία, τη Σουηδία, την Ουκρανία, την Αγγλία.
Ανάμεσά τους και η Ελλάδα που εκπροσωπείται από δύο ακόμη Βιβλιοθήκες από την Αθήνα, γνωστές για το εξαιρετικό τους έργο ως τώρα: Η Βιβλιοθήκη "Μυρσίνη Ζορμπά" του Δικτύου για τα δικαιώματα του παιδιού και η Ανοιχτή Παιδική Βιβλιοθήκη του Κέντρου Ημέρας "Πλόες".
Ο τίτλος του προγράμματός μας ήταν "Awakenings: Parents and Teachers meet in the Library" και ο στόχος μας να φέρουμε κοντά τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, όχι μόνο του σχολείου μας αλλά και της ευρύτερης κοινότητας γι'αυτό και όλες οι δράσεις μας ήταν ανοιχτές σε όλους και όλες. Το Βιβλιοδρόμιο, έγινε μια φωλιά, μια αγκαλιά, ένας ασφαλής τόπος για όλους τους ενήλικες, αφού για τα παιδιά ήταν ήδη, ανεξάρτητα από τη φυλή, την καταγωγή, το θρήσκευμα, την οικονομική και κοινωνική κατάσταση, Συνεργάτες και συνοδοιπόροι η Σχολική μας Βιβλιοθήκη και ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων.
Awakenings:
Parents and Teachers meet in the Library
Δε μας ενδιέφερε να φτιάξουμε μια τυπική Σχολή Γονέων όπου οι γονείς να μαθαίνουν από τους ειδικούς αλλά έναν ασφαλή τόπο όπου να μπορούμε να συναντηθούμε γονείς και δάσκαλοι μαζί και να μάθουμε ο ένας από τον άλλον, να κοιτάξουμε μέσα μας, να κοιτάξουμε τον άνθρωπο απέναντί μας, δίχως η ιδιότητά του να επηρεάζει το βλέμμα μας κι ύστερα να κοιτάξουμε μαζί τα παιδιά μας με άλλα μάτια πια.
Από την αρχή επενδύσαμε στη βιωσιμότητα του σχεδίου δράσης. Μας ενδιέφερε περισσότερο να σπείρουμε τους σπόρους της σχέσης μας και να θέσουμε γερά θεμέλια ώστε να μπορούμε να χτίσουμε στα επόμενα χρόνια, για τούτο και είχαμε πάντα στο μυαλό μας αυτή την εικόνα.
Όσο μεγαλύτερη συνοχή και ισορροπία υπάρχει ανάμεσα στο τρίγωνο που σχηματίζουν οι τρεις πυλώνες (παιδιά, εκπαιδευτικοί, γονείς) τόσο πιο ενισχυμένοι και ψυχικά ανθεκτικοί θα είναι μέσα σε ένα ρευστό και συχνά εχθρικό πλαίσιο ( παραπληροφόρηση, εκπαιδευτικές πολιτικές και αλλαγές, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, βία κλπ). Αυτό προσπαθήσαμε να φτιάξουμε όταν μας δόθηκε η οδηγία σε ένα από τα εργαστήρια να σκεφτούμε “μέσα στο κουτί” και να αποτυπώσουμε το όραμά μας αλλά και όσα γίνονται στη Βιβλιοθήκη.
Το κουτί μας ήταν κλειστό και φαινόταν μόνο ένα φρέσκο βλασταράκι από τη μια μεριά κι ένα ανθισμένο λουλούδι από την άλλη. Αυτά ακριβώς είναι που συνήθως βλέπουμε: την αρχή και το τέλος ή το αποτέλεσμα μιας δράσης παραγνωρίζοντας τη δουλειά που έχει γίνει ως εκεί. Ανοίγοντάς το όμως κανείς βλέπει πόση πόσοι άνθρωποι εμπλέκονται και με ποιους τρόπυς. Στο κουτί μας τα δύο νήματα της εισόδου (γονείς- εκπαιδευτικοί) καταλήγουν σε πολλά χρώματα και συνδέσεις στην έξοδο. Μέσα στο κουτί-Βιβλιοθήκη φυσικά υπάρχουν και παιδιά που είναι οι τελικοί αποδέκτες όλως των προσπαθειών μας.
Η έναρξη του προγράμματος έγινε τα Χριστούγεννα με μια μεγάλη διαπολιστισμική γιορτή. Η αφορμή ήταν η συμμετοχή μας στη Χριστουγεννιάτικη Βιβλιοπλημμύρα (Jolabokkaflodd), ένα έθιμο από την Ισλανδία, που είχε προταθεί από το Elniplex ξεκινώντας έτσι μια καινούρια παράδοση στο σχολείο μας. Παιδιά, γονείς και δάσκαλοι ανταλλάξαμε και χαρίσαμε βιβλία, τραγουδήσαμε χριστουγεννιάτικα τραγούδια, διαβάσαμε το εικονοβιβλίο ¨Σπίτι είναι..." σε όλες τις γλώσσες που μιλιούνται στο σχολείο μας και στις γλώσσες των γονιών των παιδιών μας: ελληνικά, αλβανικά, βουλγαρικά, εβραϊκά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά.
Φάγαμε χριστουγεννιάτικες λιχουδιές και ήπιαμε ζεστή σοκολάτα, είδαμε χριστουγεννιάικες ταινίες στο Cine Βιβλιοδρόμιο. Πάνω από όλα όμως γνωριστήκαμε καλύτερα μεταξύ μας και συζητήσαμε για όσα αγαπάμε.
Κατά τη διάρκεια της χρονιάς η Σχολική μας Ψυχολόγος, Τερψιθέα Βασιλάκη συντόνισε δύο εργαστήρια με γονείς και εκπαιδευτικούς και παιδιά. Δυο βιβλία στο επίκεντρο των εργαστηρίων και των δράσεων. "Το ταξίδι της γραμμής" της Μαρίας Δασκαλάκη και του Μάνου Ταμιωλάκη και "Το Σπιρτόκουτο" της Δέσποινας Λιαράκου και της Γιώτας Κοκκώση. Παιδικά ή ενηλίκων; Και τα δυο!
Τα παιδιά μας είναι κάτι εποχές που δεν ζήσαμε είναι κάτι αισθήματα που δεν υποπτευθήκαμε ποτέ την ύπαρξή τους, είναι κάτι θεοί μεγαλοδύναμοι που κατορθώνουν ό,τι δεν τολμήσαμε. Ξεκομμένα απ' τον κόσμο μας, μοιάζουν αυθύπαρκτα σαν τελειωμένα ποιήματα ή σαν ηρωικές χειρονομίες, αυθύπαρκτα όπως η ίδια η ομορφιά. Τα παιδιά μας δεν μάς ανήκουν.
Το ποίημα του Αργύρη Χιόνη μας συνάντησε γραμμένο στον πίνακα. Το διαβάζαμε από μέσα μας και σκεφτόμαστε τα παιδιά που υπήρξαμε, τα παιδιά που μεγαλώνουμε, τα παιδιά που διδάσκουμε,
Τι όμορφα που συναντήθηκαν οι γραμμές της ζωής μας! Γεμάτες σχέδια και χρώματα, παντού λίγο μαύρο για τις απώλειες μα τόσο όσο να γεννήσει κάτι καινούριο ξανά. Τι σπουδαίο να συναντιόμαστε εμείς οι μεγάλοι, γονείς και δάσκαλοι, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα των παιδιών, να συνειδητοποιούμε πως δεν είμαστε παρά σημεία στον ίδιο κύκλο και το κεντρο μας είναι το πολυτιμότερο που έχουμε. Τι συγκινητικό να καταφέρνουμε να μοιραστούμε, να ακούσουμε, να ταυτιστούμε ο ένας με τον άλλον, να ζωγραφίσουμε, να κλάψουμε και να γελάσουμε παρέα…Τι γενναίο και απελευθερωτικό να αναγνωρίζουμε τις δικές μας ανάγκες και τα θέλω μας και να βρίσκουμε χώρο και χρόνο για να συνεχίζουμε τις δικές μας γραμμές, να τεντωνόμαστε και να εξελισσόμαστε. Τι σπουδαίο μάθημα και δεξιότητα ζωής η αυτοφροντίδα για τα παιδιά μας. Αλήθεια πώς θα σχεδιάζουν τη δική τους γραμμή σε αρκετά χρόνια από τώρα σε κάποια συνθήκη σαν τη σημερινή; Τι θα λένε για την παιδική τους ηλικία, για τους γονείς και τους δασκάλους τους;
"Το Σπιρτόκουτο" μας ενθάρρυνε να μιλήσουμε για τα συναισθήματά μας. Πόσο εύκολο ή πόσο δύσκολο είναι να τα αναγνωρίσουμε και να τους δώσουμε χώρο; Τι γίνεται όταν το σπιρτόκουτό μας γεμίζει; Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας και να βοηθήσουμε και τα παιδιά να το κάνουν;
Κλείσαμε στα σπιρτόκουτά μας εμπειρίες, σκέψεις, αναμνήσεις, συναισθήματα και τα μοιραστήκαμε. Φτιάξαμε τα δικά μας ταμπλώ με όσα εφόδια θα θέλαμε να δώσουμε στα παιδιά μας για να τα προετοιμάσουμε για το ταξίδι της ζωής τους. Γιατί, όπως έγραφε και στον πίνακα, χρέος μας είναι να κρατάμε πάντα ζωντανή τη φλόγα, τα σπίρτα αναμμένα και τα σπιρτόκουτα κοντά στα παιδιά.
Πώς μπορεί να βοηθήσει η ανάγνωση, μεγαλόφωνη και σιωπηλή, σε όλα όσα θίχτηκαν στα βιωματικά σεμινάρια με τη σχολική Ψυχολόγο; Πώς η ανάγνωση μας βοηθά να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθησή μας, να ενισχύσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα, να κατανοήσουμε και να αποδεχτούμε τον άλλον, να συνδεθούμε μεταξύ μας;
Η Ελευθερία Καλούδη, Υπεύθυνη της Σχολικής Βιβλιοθήκης, συντόνισε τη συζήτηση ανάμεσα σε γονείς, δασκάλους και παιδιά. Καθένας και καθεμία από εμάς κατέθεσαμε τη δική μας προσωπική εμπειρία. Πολύτιμες οι εμπειρίες που μοιράστηκαν μαζί μας τα παιδιά της Πέμπτης και της Έκτης Τάξης που συμμετείχαν αλλά και οι δασκάλες τους η Αναστασία Κουρτικάκη και η Ιωάννα Οικονόμου.
Και πώς διαβάζουμε μαζί με τα παιδιά μεγαλόφωνα στο σπίτι ώστε η ανάγνωσή μας να είναι πιο απολαυστική, πιο δελεαστική και πιο αποτελεσματικη; Η Μαρία Χαλκιαδάκη, δασκάλα στην Τάξη Ένταξης, με ένα βιωματικό εργαστήριο μας έδειξε τον τρόπο. Μας διάβασε το "Τζάτζαλο" και όλοι αναγνωρίσαμε το δικό μας τζάτζαλο, εκείνο που μας δυσκολεύει στην καθημερινότητά μας αλλά και τα τζάτζαλα των άλλων, των παιδιών, των συντρόφων, των φίλων μας.
Με ποιον τρόπο βοηθά η μεγαλόφωνη ανάγνωση ένα παιδί με μαθησιακές δύσκολίες που δυσκολεύεται να διαβάσει μόνο του ένα μεγάλο κείμενο; Πώς νιώθει ένα παιδί που δεν έχει στη διάθεσή του βιβλία γραμμένα στη μητρική του γλώσσα, πώς αντιλαμβάνεται τη μεγαλόφωνη ανάγνωση; Μπορεί ο ρυθμός, η μουσική της γλώσσας, το ύφος του αναγνώστη να καλύψουν την αδυναμία κατανόησης των νοημάτων;
Η Φιορένα μας έκανε την τιμή να μας διαβάσει ένα παραμύθστα αλβανικά και να μας καθηλώσει από τη συγκίνηση. Η μαμά της και όσες και όσοι από την ομάδα μας μιλούσαν αλβανικά, μπορούσαν να καταλάβουν το παραμύθι. Οι υπόλοιποι νιώσαμε την απόγνωση του ανθρώπου που που αναγκάζεται να επικοινωνήσει σε μια γλώσσα που δεν γνωρίζει αλλά και την ελπίδα που γεννιέται και μας ενώνει μέσα από την καθησυχαστική συνθήκη της μεγαλόφωνης ανάγνωσης.
Η ναυαρχίδα του Project μας ωστόσο ήταν οι τακτικές μηνιαίες συναντήσεις μας όπου για τρεις ώρες μετασχηματίζαμε τις σκέψεις, τις απόψεις, τις εμπειρίες μας. Όχημά μας τα βιβλία και ο κινηματογράφος και συντονίστριά μας η Ελένη Πουλλά, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων και συντ. Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου.
Όταν ξεκινήσαμε, μερικούς μήνες πριν, ήμαστε μια κάπως αμήχανη, ανοιμοιογενής ομάδα από γονείς και εκπαιδευτικούς . Βρεθήκαμε σε ένα πλαίσιο διαφορετικό από εκείνα που γνωρίζαμε ήδη. Θα έπρεπε να συστηθούμε ξανά, να μετασχηματίσουμε τη σχέση μας. Πώς θα ήταν; Πώς θα έπρεπε να μιλήσουμε, στον ενικό ή στον πληθυντικό; Πόσα θα ήταν σωστό να αποκαλύψουμε για τον εαυτό μας; Θα τα κατάφερνε η Βιβλιοθήκη να γίνει ο ασφαλής τόπος που θα μας συμπεριελάμβανε όλες; Πιάσαμε τη δουλειά, κάθε φορά και σε καινούρια ομάδα ώστε να γνωριστούμε όλες με όλες. Μόνος περιορισμός οι ομάδες να είναι μεικτές. Οι κύκλοι μας άλλοτε μεγάλωναν κι άλλοτε μίκραιναν, συναντιούνταν και αποχωρίζονταν κι ύφαιναν διαρκώς το κουκούλι που θα μας χωρούσε όλες .
Ολοκληρώσαμε τις συναντήσεις μας ένα βραδυ γύρω από ένα τραπέζι με καλούδια κι ένα ποτήρι κρασί ίσα για να ευφρανθούν οι καρδιές μας και να αναστοχαστούμε τη διαδρομή μας. Κάναμε την αξιολόγηση του προγράμματος μέσα από ένα τραγούδι και φτιάξαμε τη δική μας μουσική λίστα. Κοινή σε όλες η πεποίθηση πως μετακινηθήκαμε έστω και λιγάκι από τη θέση μας, αρχίσαμε να παρατηρούμε τον εαυτό μας και τους δικούς μας ανθρώπους, τον κόσμο γύρω μας, συνειδητοποιήσαμε πως ως παιδιά είχαμε πολλά κοινά αλλά και ως ενήλικες μοιραζόμαστε πολλές σκέψεις, προβληματισμούς, ενοχές, χαρές, ελπίδες, προσδοκίες. Αποφασίσαμε να συνεχίσουμεκαι του χρόνου να ανταμώνουμε, να μαθαίνουμε μαζί και να προσχωράμε μπροστά. Πατήστε στην εικόνα για να δείτε τη λίστα μας και τα "γιατί" μας... μαγιά και παρακαταθήκη για την επόμενη χρονιά.
Για τη σύνδεση της σχολικής καθημερινότητας με τη ζωή έξω από το σχολείο εγκαινιάσαμε την εφημερίδα του σχολείου μας. Τον τίτλο της "Μικροί δημοσιογράφοι" τον επέλεξαν τα παιδιά της Έκτης Τάξης που αποχωρούν από το Δημοτικό παίρνοντας και αφήνοντας τις ωραιότερες αναμνήσεις. Μπήκαν επικεφαλής της πρώτης δημοσιογραφικής μας απόπειρας αφού υλοποίησαν εργαστήρια δημοσιογραφίας με τον Κώστα Κλώκα, δάσκαλο στο σκάκι και μέλος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου.
Με το πρώτο τεύχος μάλιστα μας ταρακούνησαν καλά με την έρευνά τους τις παραμονές των ευρωεκλογών. Μας θύμισαν τι σημαίνει ενεργός πολίτης και πως η δημοκρατία και η ελευθερία δεν είναι καθόλου δεδομένες. Όλες οι τάξεις συμμετείχαν με τα δικά τους ενδιαφέροντα θέματα. Η Τετάρτη Τάξη παρουσίασε ένα κόμικ που ετοίμαζε για καιρό μαζί με την Τετάρτη Τάξη του 23ου Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου και τις δασκάλες τους με την καθοδήγηση της Σχολικής Ψυχολόγου των δύο σχολείων, Τερψιθέας Βασιλάκη. Μέσα από τη συνεργασία τους τα παιδιά και οι δασκάλες, Αγγελική Σιούτα και Βάλια Μουρτζάκη, ανέδειξαν το θέμα του bullying προτείνoντας, αντί της τιμωρίας, την πρόληψη μέσα από την καλλιέργεια μιας κουλτούρας συμπερίληψης και της αποδοχής. Η αλήθεια είναι πως ο πήχυς ξεκίνησε από πολύ ψηλά. Ανυπομονούμε για το επόμενο τεύχος!
Το πρόγραμμα μας ολοκληρώθηκε με μια Έκθεση Φωτογραφίας. Το θέμα της "Ειρήνη είναι..."
Συμμετείχαν γονείς και παιδιά από όλο το σχολείο. Τι είναι ειρήνη για τον καθένα και την καθεμιά από εμάς; Πού βρίσκεται; Μέσα μας, γυρω μας, στη φύση, στην ομορφιά στην ασφάλεια, στους ανθρώπους και στα ζώα που αγαπάμε; Κρατάμε τα λόγια μιας επισκέπτριας "Πόσο όμορφο είναι αυτό που έγινε! Μέσα από τις φωτογραφίες είναι σαν να βλέπουμε πιο βαθιά, μέσα στην ψυχή των ανθρώπων που γνωρίζουμε, των φίλων, των συναδέλφων μας".
Οι επικεφαλής των Ευρωπαϊκών Βιβλιοθηκών συναντήθηκαν στο Μιλάνο τον Απρίλιο. Αντάλλαξαν γνώσεις, σκέψεις, εμπειρίες και πρακτικές με ανθρώπους από διαφορετικές χώρες, από διαφορετικά είδη Βιβλιοθηκών. Συνειδητοποίησαν πως πέρα από τις πολλές και μεγάλες διαφορές τους οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν είναι κοινές για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες και οι Βιβλιοθήκες αποτελούν ένα κομβικό σημείο για να συναντηθούμε, με μεγάλη δυναμική.
Τη Βιβλιοθήκη μας εκπροσώπησαν, στην πρώτη συνάντηση του Europe Challenge στη Biblioteca Calvairate, η Ελευθερία Καλούδη (Υπεύθυνη της Σχολικής Βιβλιοθήκης) και η Μαρία Μακράκη (εκπρόσωπος του Συλλόγου Γονέων). Την πολύτιμη εμπειρία που αποκόμισαν από τα εργαστήρια και τη συνεργασία τους με εκπροσώπους Βιβλιοθηκών από άλλες χώρες της Ευρώπης τη μοιράστηκαν με τους εκπαιδευτικούς, τα παιδιά και τους γονείς του σχολείου.
Στην εκπομπή "Kαλο μεσημέρι"του Kriti TV μιλήσαμε για το πρόγραμμα ώστε να το μοιραστούμε με όσους ενδιαφέρονται να συμμετέχουν σ' αυτό στο μέλλον.
Συζητήσαμε με τη δημοσιογράφο Ελίνα Φαρσάρη στο ραδιόφωνο του Cretalive News για το πρόγραμμα που υλοποιήσαμε με την Ελένη Πουλλά. Κλικ στην εικόνα για να ακούσετε το podcast.